နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၂၄)

၄၇။ အတြင္းစိတ္ထား သိႏုိင္ျခင္းေလးပါး

အာကာရ ဣဂႋတဂၢတ်ာ၊

ႀကိယာယ ဘာသေနနစ။

ေနၾတ၀ကၠ ၀ိကာေရန၊

လကၡ်ေတႏၲဂၢတံ မနံ။  (ဟိေတာပေဒသ)

          အာကာရ ဣဂႋတဂၢတ်ာ=ျခင္းရာအရိပ္ နိမိတ္ လကၡဏာ သြားအလာအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ႀကိယာယ စ=ျပဳလုပ္အျဖာျဖာ မူအရာအားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ဘာသ-ေနနစ=ႏႈတ္သံစကား ထုတ္ျပန္ၾကားျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေနၾတ၀ကၠ ၀ိကာေရနစ=မ်က္ရိပ္မ်က္စ ေဖာက္ျပန္၍ ျပ သျဖင့္လည္းေကာင္း၊ အႏၲဂၢတံ=အတြင္းအသည္း ႏွလုံးထဲး၌တည္ေသာ၊ မနံ=မေနာစိတ္ထား သေဘာသြားကုိ၊ လကၡ်ေတ=မုခ်ဆတ္ဆတ္ အမွန္ကုိ သိသင့္သိ အပ္၏။

-------------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

          *        သြားမႈလာမႈ၊ ျခင္းရာစုကုိ၊

                   ၾကည့္႐ႈကဲခတ္၊ တြင္း စိတ္ဓာတ္ကုိ၊

                   ပုိင္းျဖတ္ပုိင္ပုိင္၊ သိျမင္ႏုိင္၏။

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၂၃)

၄၅။ တန္ဆာဆင္ျခင္း မမွားယြင္းလင့္

ဌာေန ဧ၀ နိေယာဇ်ေႏၲ၊

ဘဋာစာဘရဏာနိစ။

န ဟိ စူဠာမဏိပၸါေဒ၊

ႏူပုေရာ သိရသၼႎ ပိ ၀ါ။     (ဟိေတာပေဒသ)

          ဘဋာစ=ေက်းကၽြန္အမႈ ျပဳလုပ္ေႁခရံ အေစခံ သူ ခစားကုိလည္းေကာင္း၊ အာဘရဏာနိစ=ကုိယ္၀ယ္ျပဳျပင္ ဆင္ရင္ဖြယ္ရာ ၀တ္တန္ဆာတုိ႔ကုိလည္းေကာင္း၊ ဌာေန ဧ၀=သင့္ေလ်ာ္ထုိက္တန္ ေလ်ာ္ကန္ေသာဌာန၌သာလွ်င္၊ နိေယာဇ်ေႏၲ=အမႈခန္႔ထား ၀တ္စားဆင္ယင္ ျပဳလုပ္ယွဥ္ ေစရာ၏။

          စူဠာမဏိ၀ါပိ=ဘုိးထုိက္ပတၱျမား စီထားျပဳျပင္ ဥေသွ်ာင္က်င္ကုိလည္း၊ ပါေဒ=မဖြယ္အခ်က္ ေျခအထက္၌၊ နဟိဓာရယေတ=ျခယ္လယ္ျပဳျပင္ ၀တ္စားဆင္သျဖင့္ မတင့္မေလ်ာ္ မသင့္ေတာ္သည္သာလွ်င္တည္း။

          ႏူပုေရာပိ=ေျခ၌ဆင္ရာ ေျခခ်င္းတန္ဆာကုိလည္း၊  သိရသၼႎ=အဂၤါအျမတ္ ဦးေခါင္းထိပ္အရပ္၌၊ နဟိ ဓာရယ ေတ=ျခယ္လယ္ျပဳျပင္ ၀တ္စားဆင္သျဖင့္ မတင့္မေလ်ာ္ မသင့္ေတာ္သည္သာလွ်င္တည္း။

-----------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

          *        ဦး၌ဆင္ယင္၊ ဥေသွ်ာင္က်င္ကုိ၊

                   ေျခတြင္ဘယ္ခါ၊ မဆင္ပါလင့္။

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၂၂)

၄၃။ ဂုဏ္႐ွိသူႏွင့္ ဂုဏ္မ႐ွိသူ

                             ဂုဏိမွိ ဂုဏညဴ ရမေတ၊

                             အဂုဏညဴ  ေန၀ ရမေတ။ (ဟိေတာပေဒသ)

          ဂုဏိမွိ=သီလစသား ဂုဏ္အမ်ားႏွင့္ ျပည့္ထြား လႈိင္ၾကဴ ဂုဏ္႐ွိေသာသူ၌၊ ဂုဏညဴ=သီလစသား ဂုဏ္အမ်ား ႏွင့္ ျပည့္ထြားလႈိင္ၾကဴ ဂုဏ္႐ွိေသာသူသည္၊ ရမေတ= ဂုဏ္တူခ်င္းခ်င္း သတင္းေလြ႕ေလြ႕ ေပ်ာ္ေမြ႕႐ႊင္ၾကည္ ခုိမွီ ႏုိင္ေပ၏။

          ဂုဏိမွိ=သီလစသား ဂုဏ္အမ်ားႏွင့္ ျပည့္ထြားလႈိင္ၾကဴ ဂုဏ္႐ွိေသာသူ၌၊ အဂုဏညဴ=သီလစသည့္ ဂုဏ္မ႐ွိ ေသာသူသည္၊ ေန၀ရမေတ=မတူဂုဏ္ခ်င္း က်င့္မူကင္း၍ ေ႐ွာင္ကြင္းဓေလ့ မေမြ႕မၾကည္ မမွီမခုိႏုိင္သည္သာလွ်င္တည္း။

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

          *        သီလစသည့္၊ ဂုဏ္ျမင္သိက၊

                   ဂုဏ္႐ွိသူကုိ မွီ၀ဲခုိ၏။

          *        သီလစသည့္၊ ဂုဏ္မသိက၊

                   ဂုဏ္႐ွိသူကုိ မမွီခုိတည့္။

----------------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၂၁)

၄၁။ က်မႈ တက္မႈ ကုိယ္သာျပဳ

ယာတ်ေဓာေဓာ ၀ဇတ်ဳေစၥာ၊

နေရာ ေသေဟ၀ ကမၼဘိ။

ခဏေကာ ဣ၀ ကူပႆ၊

ပါကာရေႆ၀ ကာရေကာ။ (ဟိေတာပေဒသ)

          နေရာ=လူသည္၊ ေသေဟ၀ ကမၼဘိ=မိမိျပဳလစ္မႈ အျပစ္တုိ႔ေၾကာင့္သာလွ်င္၊ ကူပႆ=တြင္းကုိ၊ ခဏေကာ ဣ၀=တူးေသာသူကဲ့သုိ႔၊ အေဓာ အေဓာ=ေအာက္သို႔ ေအာက္သုိ႔၊ ယာတိ=က်ေရာက္၍ သြားရ၏။

          ေသေဟ၀ ကမၼဘိ= မိမိျပဳအပ္ ေကာင္းျမတ္သန္႔႐ွင္း အျပစ္ကင္းေသာ အမႈတုိ႔ေၾကာင့္သာလွ်င္၊ ပါကာရႆ=ျမင့္ ေမာက္ရစ္သုိင္း တံတုိင္းမ်ဥ္းတားကုိ၊ ကာရေကာဣ၀= အထက္အထက္ စီ၍တက္ေသာသူကဲ့သုိ႔၊ ဥေစၥာ=တစ္ဆင့္တစ္ဆင့္ တုိးကာျမင့္သုိ႔၊ ၀ဇတိ=တစ္ေန႔တစ္ျခား တုိး တက္၍ သြား၏။

--------------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

          *        ေရတြင္းတူးျငား၊ ထုိလုပ္သားကား၊

                   လုပ္အား ျပဳသမွ်၊ ေအာက္နိမ့္က်၏။

          *        အုတ္တံတုိင္းမ်ား၊ စီလုပ္သားကား၊

                   လုပ္အား ျပဳသမွ်၊ ျမင့္တက္ရ၏။

          *        ဒုစ႐ုိက္သား၊ ထုိသူမ်ားကား၊

                   ႀကံအားျပဳသမွ်၊ ေအာက္နိမ့္က်၏။

          *        သုစ႐ိုက္သား၊ ထိုသူမ်ားကား၊

                   ႀကံအားျပဳသမွ်၊ ျမင့္တက္ရ၏။

-------------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၂၀)

၃၉။ ဤသည့္သုံးပါး ဉာဏ္အားသိမွ ပ႑ိတ

မာတာ၀ ပရဒါေရသု၊

ပရဒေဗၺသု ေလာ႒ံ၀။

အတၱာ၀ သဗၺဘူေတသု၊

ေယာ ပႆတိ သ ပ႑ိေတာ။ (ဟိေတာပေဒသ)

          ေယာ=အၾကင္အဆုိးအေကာင္း က်ဳိးအေၾကာင္းကုိ၊ ေကာင္းစြာျမင္သိ ပညာ႐ွိသည္၊ ပရဒါေရသု=သူတစ္ပါးတုိ႔၏ ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ စုံမက္ျမတ္ႏုိးအပ္ေသာ သားမယားတုိ႔၌၊ မာတာ၀=မိမိ၏ ေမြးသည့္မိခင္ ေက်းဇူး႐ွင္ကဲ့သုိ႔၊ ပႆတိ=ၾကည့္႐ႈဆင္ျခင္ စိတ္၀ယ္ထင္၏။

          ပရဒေဗၺသု=သူတစ္ပါးတုိ႔၏ ပစၥည္းဥစၥာ ရတနာ ေ႐ႊေငြ အေထြေထြတုိ႔၌၊ ေလာ႒ံ၀=အသုံးမၿပီး အခ်ည္း ႏွီးေသာ ေျမႀကီးေျမခဲကဲ့သုိ႔၊ ပႆတိ=ၾကည့္႐ႈဆင္ျခင္ ဉာဏ္၌ျမင္၏။

         

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၉)

၃၇။ မမွန္စကား ေျပာၾကားတတ္သူ

မုသာ၀ါဒိေနာ ပန အကတၱဗၺံ

ပါပံ နာမ နတၳိ။    (သရဘဂၤဇာတက-႒-၅-ႏွာ-၁၅၅ )

          ပန=စင္စစ္ဧကန္ အမွန္ေသာ္ကား၊ မုသာ၀ါဒိေနာ= ခၽြတ္ယြင္းေဖာက္ျပန္ မမွန္စကား ေျပာၾကားတတ္ေသာ သူအား၊ အကတၱဗၺံ=မျပဳ၀့ံေသာ၊ ၀ါ=မျပဳႏုိင္ မလုပ္ႏုိင္ေသာ၊ ပါပံနာမ=မေကာင္းမႈမည္သည္၊ နတၳိ=မ႐ွိေခ်။

----------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၈)

၃၅။ ေရေျမာင္းထုတ္သြယ္ ျပဳသည့္နယ္သုိ႔

ဥပၸဇၨိတာနံ ၀ိတၱာနံ၊

စာဂ ဧ၀ ဟိ ရကၡနံ။

တဠာေကာဒရသံဌာနံ၊

ပရိ၀ါဟ ဣ၀ါမၻႆ။  (ဟိေတာပေဒသ)

          ဥပၸဇၨိတာနံ=အသစ္အသစ္ျဖစ္ေပၚရ႐ွိကုန္ေသာ၊ ၀ိတၱာနံ=စည္းစိမ္ဥစၥာ ရတနာတုိ႔ကုိ၊ ရကၡနံ=အက်ဳိးမၿပီး အခ်ည္းႏွီး မျဖစ္ေစရန္ တားျမစ္ေစာင့္ေ႐ွာက္ျခင္းသည္၊ စာဂဧ၀=စြန္႔ႀကဲေပးကမ္း လွဴဒါန္းျခင္းသည္သာလွ်င္တည္း။

          ကိမိ၀=ပမာတႏၲဳ စံယူျပဳရန္ ပုံစံမွတ္ဖြယ္ အဘယ္ကဲ့ သုိ႔နည္းဟူမူကား၊ တဠာေကာဒရသံဌာနံ=တဖက္ဆည္းကန္ အတြင္း၌ သိမ္းသြင္းသုိေလွာင္အပ္ေသာေရကုိ၊ ရကၡနံ= အက်ဳိးမၿပီး အခ်ည္းႏွီးမျဖစ္ေစရန္ တားျမစ္ေစာင့္ ေ႐ွာက္ျခင္းသည္၊ အမၻႆ=ထပ္၍သြင္သြင္ စီး၀င္တုိးျပန္ ေရပုိေရလွ်ံကုိ၊ ပရိ၀ါဟ ဣ၀=ေရလြန္ႁပြန္ေပါက္ ေရသြယ္ ေလွ်ာက္ျဖင့္၊ ၀ါ=ေရေျမာင္းငယ္ေပါက္ျဖင့္ လြဲေဖာက္ထုတ္ ပယ္ရသကဲ့သုိ႔တည္း။

-------------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၇)

၃၃။ ၀န္ေဆာင္သည့္ႏြား မျခားတူသူ

                             နိဇေသာခ်ံ နိ႐ုႏၶာေနာ။

                             ေယာ ဓနဇၨန မိစၦတိ၊

                             ပရတၳဘာရ၀ါဟီ၀၊

                             ကလုသေႆ၀ ဟိ ဘာဇနံ။  (ဟိေတာပေဒသ)

          ေယာ=အၾကင္သူသည္၊ နိဇေသာခ်ံ=မိမိၿငိမ္းေအး သာယာခ်မ္းသာျခင္းကုိ၊ နိ႐ုႏၶာေနာ=တားျမစ္ပိတ္ပင္လ်က္၊ ဓနဇၨနံ=ပစၥည္းဥစၥာ မ်ားစြာျဖစ္ထြန္းျခင္းကုိ၊ ဣစၦတိ=အလုိ႐ွိ၏၊ ၀ါ=အလုိ႐ွိသျဖင့္ မ်ားစြာစုေဆာင္း ဆည္းပူးျခင္းကုိ ျပဳ၏၊ တေတာ=ထုိသုိ႔ျပဳျခင္းေၾကာင့္၊ ေသာ=ထုိပစၥည္း ဥစၥာကုိ မိမိမသုံးရက္ဘဲ အၿမဲ႐ွာမွီး စုေဆာင္းေလ့႐ွိေသာ သူသည္၊ ပရတၳဘာရ၀ါဟီ၀=သူတစ္ပါး၏ အက်ဳိးငွါ ၀န္ထုပ္၀န္ပုိးကုိ သည္ပုိးရြက္ေဆာင္ရေပေသာ ႏြားကဲ့သုိ႔၊ ကလုသေႆ၀=ဆင္းရဲၿငိဳျငင္ ပင္ပန္းျခင္း၏သာလွ်င္၊ ဘာဇနံဟိ-ဘာဇနံဧ၀=တည္ရာအစစ္ ျဖစ္ႀကီးျဖစ္သည္ သာလွ်င္တည္း။

------------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

          *        ေအးခ်မ္းသာယာ၊ မေနသာ၊

                   မ်ားစြာပစၥည္း စုေဆာင္းသူ။

          *        ႐ွိပါေသာ္လဲ၊ မသုံးစြဲ၊

                   အၿမဲပစၥည္း စုေဆာင္းသူ။

         

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၆)

၃၁။ အားထုတ္လုံ႔လ ႐ွိၾကေသာသူ

          နိပါနမိ၀ မ႑ဳကာ၊

          သရံ ပုဏၰမိ၀အ႑ဇာ။

          သိပၸါ ဓနာနိ လကၡီစ၊

          အာယႏၲ်ာ ရဒၶ၀ီရိယံ။

                                   (ပုဗၺဒၶ- နီတိမဥၥရီ၊ အပရဒၶ-ရစနာ)

          မ႑ဳကာ=ဖားသတၱ၀ါတုိ႔သည္၊ နိပါနံ=ေရတြင္း ေရကန္ ေရလွ်ံေခ်ာက္ၾကား က်ဳံးေျမာင္းမ်ားသုိ႔၊ အာယႏၲိ-ဣ၀စ=လုိလားအာသာ တမင္႐ွာ၍ အစဥ္လာၾကကုန္ သကဲ့သုိ႔၎င္း၊ အ႑ဇာ=ဥမွေပါက္ဖြား ငွက္အမ်ားတုိ႔သည္၊ ပုဏၰံသရံ=ေရျပည့္လွ်ံဖုံး ကန္အုိင္ထုံးသုိ႔၊ အာယႏၲိဣ၀စ= သူ႕ထက္ငွါသာ တမင္႐ွာ၍ အစဥ္လာၾကကုန္သကဲ့သုိ႔၎င္း၊

          တထာ=ထုိ႔ႏွယ္မျခား အလားတူစြာသာလွ်င္၊ သိပၸါစ=ဇာနည္ႏြယ္ဖြား ေယာက်္ားတကာ တတ္အပ္ရာ သား မ်ားစြာေသာ အတတ္ပညာတုိ႔သည္လည္းေကာင္း၊ ဓနာနိစ=ေ႐ႊ, ေငြ, စိန္ေက်ာက္ ထိန္ေတာက္ေ၀ဆာ ဥစၥာ ရတနာတုိ႔သည္လည္းေကာင္း၊ လကၡီစ=ဂုဏ္သိရ္ က်က္ သေရ အေထြေထြတုိ႔သည္လည္းေကာင္း၊ အာရဒၶ ၀ီရိယံ= အားထုတ္လုံ႔လ ၀ီရိယႏွင့္ ျပည့္၀တုံလတ္ ေယာက်္ားျမတ္ သုိ႔၊ အာယႏၲိ=ေန႔ညမခ်ား တုိးပြါးစုၿပံဳ ေရာက္႐ွိလာၾကကုန္ ၏။

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၅)

၂၉။ လမ္းမွန္ေရာက္ေရး ခၽြန္းအုပ္ေပး

ဉာဏကၤုေသန သမၼဂၢံ၊

နိယ်တ်ဳႆာဟကုဥၥေရာ။( နီတိမဥၥရီ )

          ဥႆာဟကုဥၥေရာ=၀ီရိယတည္းဟူေသာ ဆင္ေျပာင္ ႀကီးကုိ၊ ဉာဏကၤုေသန=ဉာဏ္ပညာတည္းဟူေသာ ခၽြန္းျဖင့္၊ သမၼဂၢံ=ေျဖာင့္သည့္လမ္းေၾကာင္း ခရီးေကာင္းသုိ႔၊ နိယ်တိ= ေဆာင္ၾကဥ္းအပ္၏။

-------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၄)

၂၇။ ၀ီရိယ႐ွိသူမွာ ၀န္ေလးေသာအရာမ႐ွိ

ေကာတၳိ ဘာေရာ သမတၳာနံ။ ( နီတိမဥၥရီ )

          သမတၳာနံ=၀ီရိယဓာတ္ခံ ထက္သန္ေပါက္ေရာက္ ရဲရဲေတာက္ ထက္ျမက္ေသာသူတုိ႔အား၊ ဘာေရာ=၀န္ ေလးေသာ အရာမည္သည္၊ ေကာတၳိ=အဘယ္မွာ ႐ွိပါအ့ံ နည္း။

----------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

         

*        ၀ီရိယဓာတ္၊ စုံျပည့္လတ္၊

                   ျမင့္ျမတ္ေယာက္်ားေတြ။

          *        ကိစၥသြယ္သြယ္၊ ၀န္ေလးဘြယ္၊

                   ဘယ္မွာ မ႐ွိေခ်။

                            -----------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ (၁၃)

၂၅။ ေ႐ွးေဟာင္းနီတိ ဆုိ႐ုိး႐ွိ

ဇာယာယ ဘတၱဳေနာ ဘာေရာ၊

သိေႆန ဂု႐ုေနာ ဘာေရာ။

အမစၥေကဟိ ရာဇႆ၊

ပိတရာနံ နိေဇနစ။ ( နီတိမဥၥရီ )

        ဇာယာယ=အိမ္သူသက္ထား ခ်စ္မယားက၊ ကေတာ=ျပဳအပ္ေလျငား မေကာင္းမႈကား၊ ဘတၱဳေနာ=သြန္သင္ထုိက္ျငား လင္ေယာက်္ား၏၊ ဘာေရာ=တာ၀န္ ၀တၱရားေပတည္း။

        သိေႆန=ဆုံးမပဲ့ျပင္ သြန္သင္ထုိက္ဘိ ခ်စ္တပည့္က၊ ကေတာ=ျပဳအပ္ေလျငား မေကာင္းမႈကား၊ ဂု႐ုေနာ= ဆုံးမတတ္စြာျမတ္ဆရာ၏၊ ဘာေရာ=တာ၀န္၀တၱရားေပတည္း။

        အမစၥေကဟိ=မွဴးမတ္အမ်ား မင္းခစားတုိ႔က၊ ကေတာ=ျပဳအပ္ေလျငား မေကာင္းမႈကား၊ ရာဇႆ=ႏုိင္ငံ စုိးနင္း ျပည့္႐ွင္မင္း၏၊ ဘာေရာ=တာ၀န္၀တၱရားေပတည္း။

        နိေဇန=ဆုံးမထုိက္ျငား သားသမီးက၊ ကေတာ= ျပဳအပ္ေလျငား မေကာင္းမႈကား၊ ပိတရာနံ=ဆုံးမတတ္ျငား မိဘမ်ားတို႔၏၊ ဘာေရာ=တာ၀န္၀တၱရားေပတည္း။

----------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၁၂)

၂၃။ သူေတာ္ေကာင္းႏွင့္ ေပါင္းသင္းမိလွ်င္

သုေခါ ဟေ၀ သပၸဳရိေသန သဂၤေမာ။ (ဣႏၵသမာန ေဂါတၱဇာတကပါဠိ)

        သပၸဳရိေသန=သူေတာ္ေကာင္းႏွင့္၊ သဂၤေမာ=ေပါင္း ေဖၚမွီ၀ဲရျခင္းသည္၊ ဟေ၀=စင္စစ္၊ သုေခါ=ခ်မ္းသာ၏။

        သပၸဳရိေသန သဒၶႎ သမာဂေမာ သုခါ၀ေဟာ။ (ဣႏၵသမာန ေဂါတၱဇာတကပါ-႒)

        သပၸဳရိေသန=သူေတာ္ေကာင္းႏွင့္၊ သဒၶႎ=အတူတကြ၊ သမာဂေမာ=ေပါင္းေဖၚမွီ၀ဲရျခင္းသည္၊ သုခါ ၀ေဟာ=ခ်မ္း သာကုိ ေဆာင္တတ္၏။

-----------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

        *      သူေတာ္ေကာင္းျမတ္၊

                တူေပါင္းလတ္၊

                ျမင့္ျမတ္ခ်မ္းသာ ေဆာင္ရမည္။

                             -------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၁၁)

၂၁။ မမွီ၀ဲလင့္ မွီ၀ဲသင့္

                စဇ ဒုဇၨနသံသဂၢံ၊

                ဘဇ သာဓုသမာဂမံ။ (ဟိေတာပေဒသ)

        ဒုဇၨနသံသဂၢံ=ယုတ္မာပ်က္ေခ်ာ္ မသူေတာ္ႏွင့္ ေပါင္းေဖာ္ယွဥ္တြဲ မွီ၀ဲဆည္း ကပ္ျခင္းကုိ၊ စဇ=လြတ္လြတ္ကင္း ကင္း အလ်ဥ္းျပတ္ေအာင္ စြန္႔ခြါေ႐ွာင္ေလေလာ့။

        သာဓုသမာဂမံ=သူေတာ္စဥ္ေကာင္း သူျမတ္ေလာင္းတုိ႔ႏွင့္ ေပါင္းေဖၚယွဥ္တြဲ မွီ၀ဲဆည္းကပ္ျခင္းကုိ၊ ဘဇ=မျပတ္ ယွဥ္တြဲ မွီ၀ဲဆည္းကပ္ေလေလာ့။

---------------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

        *      ယုတ္မာပ်က္ေခ်ာ္၊ မသူေတာ္ႏွင့္၊

                ေပါင္းေဖၚယွဥ္တြဲ၊ မမွီ၀ဲလင့္။

        *      သူေတာ္စင္ေကာင္း၊ သူျမတ္ေလာင္းႏွင့္၊             

ေပါင္းဖက္ယွဥ္ႏႊဲ၊ ခိုမွီ၀ဲသင့္။

                                    ------------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၁၀)

၁၉။ ႏုိင္းခ်ိန္ၾကည့္ရန္ ဤေလးတန္

ဇလပၸမာဏံ ကုမုဒနာဠံ၊

ကုလပၸမာဏံ ၀ိနေယာပဓာနံ။

ဗ်တၱိပၸမာဏံ ကထိတ၀ါက်ံ၊

ပထ၀ိပၸမာဏံ တိဏမိလာတံ။ (ေလာကနီတိ)

        ဇလပၸမာဏံ=ေရတိမ္ေရနက္ကုိ၊ ကုမုဒနာဠံ=ၾကာ႐ုိး ျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။

        ကုလပၸမာဏံ=အမ်ဳိးယုတ္,ျမတ္ကုိ၊ ၀ိနေယာပဓာနံ= ကုိယ္ႏႈတ္အမူအရာျဖင့္ သိအပ္၏။

        ဗ်တၱိပၸမာဏံ=ပညာ႐ွိ မ႐ွိကုိ၊ ကထိတ၀ါက်ံ=ဆုိအပ္ ေသာ စကားျဖင့္ သိအပ္၏။

        ပထ၀ိပၸမာဏံ=ေျမေကာင္း မေကာင္းကုိ၊ တိဏ မိလာတံ=ျမက္ညႇဳိး မညႇဳိးကုိ ျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။

---------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၉)

၁၇။ ယုတ္ည့ံဘမိ - ခြဲေ၀သိေလာ့

မာတာ ဟီနႆ ဒုဗၻာသာ၊

ပိတာ ဟီနႆ ဒုကၠိရိယာ။

ဥေဘာ မာတာပိတာ ဟီနာ၊

ဒုဗၻာသာစ ဒုကိၠရိယာ။ (ေလာကနီတိ)

        မာတာဟီနႆ=အမိယုတ္ေသာသူအား၊ ဒုဗၻာသာ= မေကာင္းေသာ စကား႐ွိ၏။

        ပိတာဟီနႆ=အဘယုတ္ေသာသူအား၊ ဒုကၠိရိယာ= မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္႐ွိ၏။

        ဥေဘာ မာတာပိတာ ဟီနာ=မိဘႏွစ္ပါးစုံ ယုတ္မာၾကကုန္မူကား၊ ဒုဗၻာသာစ=မေကာင္းေသာ စကားလည္း ႐ွိကုန္၏၊ ဒုကၠိရိယာစ=မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္လည္း ႐ွိကုန္၏။

-------------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၈)

၁၅။ ခုိက္ရန္မျဖစ္ ရန္သူျဖစ္

                        ၀ေန မိဂါစ လုဒၶါနံ၊

                        ဒုဇၨနာနဥၥ သဇၨနာ။

                        အကာရဏေ၀ရီ ေဟာႏၲိ၊

                        တိဏဘကၡာ သုေပသလာ။ ( နီတိမဥၥရီ )

        တိဏဘကၡာ=ေတာတြင္ေပါက္ဖြား ျမက္ကုိသာစား ေလ့႐ွိၾကကုန္ေသာ၊ ၀ေနမိဂါ=ေတာ၌ေပ်ာ္႐ႊင္ ေတာသား ေတာသမင္တုိ႔သည္၊ လုဒၶါနံ=သေဘာယုတ္ၿငိဳး ေတာမုဆုိးတို႔၏၊ အကာရဏေ၀ရီ=ရန္ေဟာင္းကင္းလစ္ ရန္သစ္မေလာင္း အေၾကာင္းမဲ့ျဖစ္ေသာ ရန္သူတုိ႔သည္၊ ေဟာႏၲိ= ျဖစ္ၾကကုန္၏။

        သုေပသလာ=သုစရိတ က်င့္သီလကုိ ခ်စ္ခင္ၾကကုန္ေသာ၊ သဇၨနာ=ပညာ႐ွိသူေတာ္ေကာင္းတုိ႔သည္၊ ဒုဇၨနာ နံ=ဒုစၥ႐ုိက္ကုိ ျပဳမုိက္႐ႈပ္စြာ လူယုတ္မာတုိ႔၏၊ အကာရဏ ေ၀ရီ=ရန္ေဟာင္းကင္းလစ္ ရန္သစ္မေလာင္း အေၾကာင္း မဲ့ျဖစ္ေသာ ရန္သူတုိ႔သည္၊ ေဟာႏၲိ=ျဖစ္ၾကေလကုန္၏။

----------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

        *      ေတာတြင္က်က္စား၊ သားသမင္မ်ား၊

                လူသားႏွင့္စစ္၊ ရန္မျဖစ္။

  

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၇)

၁၃။ အကၽြမ္းမ၀င္ရာ လူေလးျဖာ

နာသၼေသ ကတပါပမွိ၊

နာသၼေသ အလိက၀ါဒိေန။

နာသၼေသ အတၱတၳပညမွိ၊

အတိသေႏၲပိ နာသၼေသ။ (ကုကၠဳဋဇာတကပါဠိ)

        ကတပါပမွိ=မေကာင္းမႈကုိ ျပဳေသာသူ၌၊ နာသၼေသ= မိတ္ဖက္ရည္မွန္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။

        အလိက၀ါဒိေန=မမွန္စကား မုသားဆုိေလ့႐ွိေသာ သူ၌လည္း၊ နာသၼေသ=မိတ္ဖက္ရည္မွန္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။

        အတၱတၳပညမွိ=ကုိယ့္အက်ဳိးသာ ေမွ်ာ္ကာရည္မွတ္ ဆည္းကပ္ခစားလာေသာ သူ၌လည္း၊ နာသၼေသ=မိတ္ဖက္ ရည္မွန္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။

        အတိသေႏၲပိ=မိမိကိုယ္တြင္ ဂုဏ္အင္မရွိ ျဖစ္တုံဘိ လည္း ဂုဏ္ရွိေရာင္ျဖန္း လူညစ္ညမ္း၌လည္း၊ နာသၼေသ= မိတ္ဖက္ရည္မွန္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။

--------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၆)

၁၁။ လူမုိက္ေပါင္းက စုိးရိမ္ရ

             ဗာလသဂၤတိစာရီ ဟိ၊

             ဒီဃမဒၶါန ေသာစတိ။ (ဓမၼပဒ)

        ဗာလသဂၤတိစာရီ=သူမုိက္ႏွင့္ေပါင္းေဖာ္၍ လွည့္ လည္ေသာသူသည္၊ (ဟိ-ကား ပဒပူရဏ) ဒီဃမဒၶါနံ=႐ွည္ ျမင့္စြာေသာ ကာလပတ္လုံး၊ ေသာစတိ=စုိးရိမ္ရ၏။

--------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

        *      လူမုိက္ႏွင့္သာ၊ ေပါင္းသင္းကာ၊

                သြားလာ လွည့္လည္ဘိ။

        *      ႐ွည္ျမင့္ကာလ၊ စုိးရိမ္ရ၊

                ဒုကၡမ်ားေလဘိ။

                          ----------

နီတိမွတ္တမ္းလႊာ(၅)

၉။ သူေတာ္စင္ႏွင့္ ေတြ႕ျမင္ေပါင္းေဖၚ

                သာဟု ဒႆနမရိယာနံ၊

                သႏၷိ၀ါေသာ သဒါ သုေခါ။  (ဓမၼပဒ)

        အရိယာနံ=သူေတာ္စင္ သူေတာ္ေကာင္းတုိ႔ကုိ၊ ဒႆနံ=ဖူးျမင္ရျခင္းသည္၊ သာဟု-သာဓု=ေကာင္း၏။

        သႏၷိ၀ါေသာ=သူေတာ္စင္ သူေတာ္ေကာင္းတုိ႔ႏွင့္ ေပါင္းေဖာ္ရျခင္းသည္၊ သဒါ=အခါခပ္သိမ္း၊ သုေခါ= ခ်မ္းသာ၏။

----------

အဓိပၸါယ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္

 

        *      သူေတာ္ေကာင္းလွ်င္၊ ေတြ႕ဖူးျမင္၊

                အစဥ္ေကာင္းမြန္၏။

        *      ျမတ္သူေတာ္စင္၊ ေပါင္းေဖာ္လွ်င္၊

                အစဥ္ခ်မ္းသာ၏။

                                --------