မး။ ။ ဝိပႆနာအလုပ္ထူေထာင္နည္းမ်ားကို က်င့္႐ိုးက်င့္စဥ္အတိုင္း သိ႐ွိရန္က်မ္းဂန္တို႔၌ ျပဆိုေသာအတိုင္း အခ်ဳပ္အားျဖင့္ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ဝိပႆနာအလုပ္တည္ေထာင္ပံု က်င့္လမ္းအစဥ္မွာ ဝိသုဒၶိခုနစ္ပါးပင္ျဖစ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုဝိသုဒၶိခုနစ္ပါး သ႐ုပ္ကို ေဖာ္ထုတ္၍ျပပါ။
ေျဖ။ ။ သီလဝိသုဒၶိ, စိတၲဝိသုဒၶိ, ဒိ႒ိဝိသုဒၶိ, ကခၤါဝိတရဏဝိသုဒၶိ, ပဋိပဒါဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိ, မဂၢါမဂၢ ဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိ, ေလာကုတၲရာဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိ, ဤသည္ကား ဝိသုဒၶိခုနစ္ပါးျဖစ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုခုနစ္ပါးတို႔တြင္ သီလဝိသုဒၶိ၏ သေဘာကိုအခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ အက်င့္သီလစင္ၾကယ္မႈကို သီလဝိသုဒၶိေခၚပါသည္၊ ရဟန္းျဖစ္လွ်င္ စတုပါရိသုဒၶိသီလႀကီး ေလးပါးကိုစင္ၾကယ္ေအာင္ က်င့္ေဆာင္ရပါသည္၊ လူျဖစ္လွ်င္ ငါးပါးသီလ, ႐ွစ္ပါးသီလ,ဆယ္ပါးသီလမ်ားကို စင္ၾကယ္ေအာင္က်င့္ေဆာင္ရပါသည္၊ သီလဝိသုဒၶိဂုဏ္ႏွင့္ ျပည့္စံုပါမွ အထက္စခန္းမ်ားသို႔ တက္လွမ္းႏိုင္ပါသည္၊ သမာဓိအေျခခံ ပညာအေျခခံ ျဖစ္ေသာသီလမ်ိဳးကို အဓိသီလ ေခၚပါသည္။
သီလဝိသုဒၶိၿပီး၏။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို စိတၲဝိသုဒၶိေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ နီဝရဏအညစ္အေၾကးတို႔မွ ကင္းေဝးစင္ၾကယ္၍ သမာဓိမ႑ိဳင္ ခံ့ခိုင္တည္ၾကည္ေသာ စိတ္မ်ိဳးကို စိတၲဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ေျဖဆိုရပါလွ်င္ အပၸနာဈာန္စိတ္အေပါင္းကို စိတၲဝိသုဒၶိေခၚပါသည္၊ ထိုစိတၲဝိသုဒၶိကိုပင္လွ်င္ အဓိစိတၲ ေခၚပါသည္။
ေျဖ။ ။ နီဝရဏအညစ္အေၾကးတို႔မွ ကင္းေဝးစင္ၾကယ္၍ သမာဓိမ႑ိဳင္ ခံ့ခိုင္တည္ၾကည္ေသာ စိတ္မ်ိဳးကို စိတၲဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ေျဖဆိုရပါလွ်င္ အပၸနာဈာန္စိတ္အေပါင္းကို စိတၲဝိသုဒၶိေခၚပါသည္၊ ထိုစိတၲဝိသုဒၶိကိုပင္လွ်င္ အဓိစိတၲ ေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ စိတၲဝိသုဒၶိစခန္းကို ထူေထာင္ရန္ အဘယ္တရားကို ပြားမ်ားရပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ သမာဓိတရားကို တစ္ဆင့္ထက္တစ္ဆင့္ ႀကီးရင့္ထက္သန္ေအာင္ ပြားမ်ားရပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုသမာဓိကို ပြားမ်ားေၾကာင္း ျဖစ္ေသာကမၼ႒ာန္းအာ႐ံုတို႔သည္ အဘယ္မွ်အျပား႐ွိပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ သမာဓိ၏အာ႐ံုျဖစ္ေသာ သမထကမၼ႒ာန္းတို႔သည္ အျပားအားျဖင့္ ေလးဆယ္႐ွိပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုသမထကမၼ႒ာန္းေလးဆယ္တို႔၏ သ႐ုပ္ကို အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ကသိုဏ္းဆယ္ပါး, အသုဘဆယ္ပါး, အႏုႆတိဆယ္ပါး, ျဗဟၼစိုရ္တရားဆယ္ပါး, အာဟာေရ ပဋိကုလသညာတစ္ပါး, စတုဓာတုဝ၀တၳာန္တစ္ပါး, အ႐ူပကမၼ႒ာန္းေလးပါး ဤသို႔အားျဖင့္ သမထကမၼ႒ာန္း ေလးဆယ္ျဖစ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုေလးဆယ္တို႔တြင္ ကသိုဏ္းဆယ္ပါးကို သေဘာအဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ သိလြယ္ေအာင္ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ပထဝီ=ေျမကသိုဏ္း, အာေပါ=ေရကသိုဏ္း, ေတေဇာ=မီးကသိုဏ္း, ဝါေယာ=ေလကသိုဏ္း, နီလ=ညိဳေသာကသိုဏ္း, ပီတ=ေရႊေသာကသိုဏ္း, ေလာဟိတ=နီေသာကသိုဏ္း, ဩဒါတ=ျဖဴေသာကသိုဏ္း, အာကာသ=အေပါက္ဟင္းလင္းကသိုဏ္း, အာေလာက=အလင္းေရာင္ကသိုဏ္း ဤသည္ကား ကသိုဏ္းဆယ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္- ေျမ, ေရ, မီး, ေလ၊ ညိဳ, ေရႊ, နီ, ျဖဴ၊ ေပါက္လင္းဟူ၊ ဆယ္ဆူကသိဏ။
ေမး။ ။ အသုဘဆယ္ပါးကို အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ဥဒၵဳမာတက=ဖူးဖူးေရာင္ေသာအေကာင္,
ဝိနီလက=ညိဳမဲ၍ေနေသာအေကာင္,
ဝိပုဗၺက= ျပည္လိမ္းက်ံ၍ေနေသာအေကာင္,
ဝိစၦိဒၵက=အပိုင္းအပိုင္းျဖတ္၍ထားအပ္ေသာအကာင္,
ဝိကၡာယိတက= ေခြး,က်ီး,လင္းတတို႔ ကိုက္ခဲအပ္ေသာအေကာင္,
ဝိကၡိတၲက=ဖ႐ိုဖရဲပစ္၍ထားအပ္ေသာအေကာင္,
ဟတဝိကၡိတၲက= သတ္ျဖတ္၍ပစ္ထားအပ္ေသာအေကာင္,
ေလာဟိတက=ေသြးပြက္ပြက္ယိုစီး၍ ေနေသာအကာင္,
ပုဠဳဝက= တရြရြႏွင့္ ပိုးေလာက္က်၍ ေနေသာအေကာင္,
အ႒ိက=အ႐ိုးေကာင္, ဤသည္ကား အသုဘကမၼ႒ာန္းဆယ္ပါးျဖစ္ပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္- ေရာင္, ၫို, ျပည္, ျပတ္၊ ခဲအပ္, ပစ္ထား၊ ဓားျဖတ္ပစ္ေရး၊ ေသြးယို, ပိုးစု၊ အ႐ိုးစု၊ ဆယ္ခု အသုဘာ။
ေမး။ ။ အႏုႆတိဆယ္ပါးကို အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ဗုဒၶါႏုႆတိ=ဘုရားဂုဏ္ကို သတိစိုက္၍ဆင္ျခင္ျခင္း
ဓမၼာႏုႆတိ=တရားဂုဏ္ကို သတိစိုက္၍ ဆင္ျခင္ျခင္း
သံဃာႏုႆတိ=သံဃာ့ဂုဏ္ကို သတိစိုက္၍ဆင္ျခင္ျခင္း
သီလာႏုႆတိ=အက်င့္သီလဂုဏ္ကို သတိျပဳ၍ဆင္ျခင္ျခင္း
စာဂါႏုႆတိ=အလွဴဒါနဂုဏ္ကို သတိစိုက္၍ဆင္ျခင္ျခင္း
ေဒဝတာႏုႆတိ= နတ္တို႔၏ ကုသိုလ္ဂုဏ္ႏွင့္ မိမိ၏ကုသိုလ္ဂုဏ္ကို ႏိႈင္းယွဥ္၍ဆင္ျခင္ျခင္း
ဥပသမာႏုႆတိ ကိေလသာၿငိမ္းၿပီးေသာ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ အ႐ွင္ျမတ္ႀကီးတို႔၏ ၿငိမ္းမႈဂုဏ္ကို အာ႐ံုစိုက္၍ ဆင္ျခင္ျခင္း
မရဏာႏုႆတိ=ေသရမည့္အေရးကို ေျမႇာ္ေတြးစူးစိုက္၍ ဆင္ျခင္ျခင္း
ကာယဂတာသတိ=ဆံအစ႐ွိေသာ ကိုယ္အစုကို သတိစိုက္၍ဆင္ျခင္ျခင္း
အာနာပါနႆတိ=ထြက္သက္ဝင္သက္ႏွစ္ပါးကို သတိစိုက္၍ဆင္ျခင္ျခင္း ဤသည္ကား အႏုႆတိဆယ္ပါး ျဖစ္ပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - ဗု, ဓမ္, သံ, သီ၊ စာဂီ, ေဒဝတာ၊ သမာဥပ၊ မရဏႏွင့္၊ ကာယဂတာ၊ အာနာပါ၊ ဆယ္ျဖာႏုႆတိ။
ေမး။ ။ ျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါးကို အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ အလံုးစံုေသာသတၲဝါတို႔၌ မိမိအသြင္ခ်စ္ခင္ျခင္းတည္းဟူေသာ ေမတၲာတစ္ပါး
ဆင္းရဲေသာ ဒုကၡိတသတၲဝါတို႔၌ ညႇာတာသနားျခင္းဟူေသာ က႐ုဏာတစ္ပါး
ခ်မ္းသာေသာသုခိတသတၲဝါတို႔၌ ဝမ္းသာႏွစ္ၿခိဳက္ျခင္းဟူေသာ မုဒိတာတစ္ပါး
ဆင္းရဲေသာသတၲဝါ ခ်မ္းသာေသာ သတၲဝါအလံုးစံုတို႔၌ မုန္းခ်စ္မျပဳ လစ္လ်ဴ႐ႈေသာ ဥေပကၡာတစ္ပါး ဤသည္ကား ျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါးျဖစ္ပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - ေမ, က, မု, ဥ၊ ပြါးမ်ားမႈ၊ ေလးခု ပမညာ။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို အာဟာေရပဋိကုလသညာေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ စားေသာက္အပ္ေသာ အစာအာဟာရတို႔၌ ႏွစ္သက္ဖြယ္မထင္ဘဲ စက္ဆုပ္ဖြယ္ဟု ဆင္ျခင္ျခင္းကို အာဟာေရပဋိကုလသညာေခၚပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - အာဟာရတြင္၊ ရြံဘြယ္လွ်င္၊ မွတ္ထင္ ဧက္သညာ။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို စတုဓာတုဝ၀တၳာန္ေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ပထီ=ေျမဓာတ္၊ အာေပါ=ေရဓာတ္၊ ေတေဇာ=မီးဓာတ္၊ ဝါေယာ=ေလဓာတ္၊ ဤဓာတ္ႀကီးေလးပါးတို႔၏ သေဘာကို အသီးအသီး ပိုင္းျခားေဝဖန္မႈကို စတုဓာတုဝ၀တၳာန္ေခၚပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - ဓာတ္ႀကီးေလးခု၊ ပိုင္းျခားမႈ၊ စတုဝ၀တၳာ။
ေမး။ ။ အ႐ူပကမၼ႒ာန္းေလးပါးကို ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ အာကာသာနၪၥာယတနတစ္ပါးç ဝိညာဏၪၥာယတနတစ္ပါးç အာကိၪၥညာယတနတစ္ပါးç ေနဝသညာ နာသညာယတနတစ္ပါး ဤသည္ကား အ႐ူပကမၼ႒ာန္းေလးပါး ျဖစ္ပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - အာ, ဝိဥ္, အာ, ေန၊ ဤေလးေထြ၊ မွတ္ေလ အ႐ူပါ။
အလံုးစံုကိုေပါင္း၍ ေရတြက္ေသာအခါ သမထကမၼ႒ာန္းေပါင္း ေလးဆယ္ျဖစ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုကမၼ႒ာန္းေလးဆယ္တို႔ကို ဆင္ျခင္ေသာအခါ အဘယ္သို႔ေသာနိမိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာပါ သနည္း။
ေျဖ။ ။ ပရိကမၼနိမိတ္, ဥဂၢဟနိမိတ္,ပဋိဘာဂနိမိတ္ ဤနိမိတ္သံုးပါးထင္လာပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုနိမိတ္သံုးပါး၏ အဓိပၸါယ္ကို သိလြယ္႐ံုအက်ဥ္းမွ် ေျဖဆိုပါ။
ေျဖ။ ။ ကမၼ႒ာန္းကို စီးျဖန္းစအခါ၌ ထင္ျမင္လာေသာနိမိတ္မ်ိဳးကို ပရိကမၼနိမိတ္ေခၚပါသည္၊ ကမၼ႒ာန္းစီးျဖန္းမႈ က်င့္သားရ၍ ခိုင္ခိုင္ၿမဲၿမဲ စိတ္၌စြဲထင္ေသာ နိမိတ္အာ႐ံုကို ဥဂၢဟနိမိတ္ေခၚပါသည္၊ ထို႔ေနာက္တစ္ဖန္ ႐ႈစားျပန္သည္႐ွိေသာ္ ထိုနိမိတ္အာ႐ံုသည္ တဖိတ္ဖိတ္ဝင္းေျပာင္လ်က္ ေနေရာင္လေရာင္ ၾကယ္တာရာေရာင္တို႔ကဲ့သို႔ အံ့ဩစဖြယ္ အဆန္းတၾကယ္ျဖစ္၍လာပါသည္၊ ထိုနိမိတ္အာ႐ံုကို ပဋိဘာဂနိမိတ္ ေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ နိမိတ္သံုးပါးကို ခြဲျခား၍သိရေပၿပီ၊ ထိုနိမိတ္သံုးပါးတို႔၌ စူးစိုက္တည္တံ့ေသာ သမာဓိအျပား ဘယ္ႏွစ္ပါး႐ွိပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ပရိကမၼသမာဓိ, ဥပစာရသမာဓိ, အပၸနာသမာဓိအားျဖင့္ သံုးပါး႐ွိပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုသမာဓိသံုးပါးတို႔၏ အဓိပၸါယ္ကို သိလြယ္ေအာင္ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ ပရိကမၼနိမိတ္, ဥဂၢဟနိမိတ္, ဤနိမိတ္ႏွစ္ပါးျဖစ္ေပၚခိုက္၌ စူးစိုက္တည္တံ့ေသာ သမာဓိကို ပရိကမၼသမာဓိေခၚပါသည္၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္ျဖစ္ေပၚခိုက္၌ စူးစိုက္တည္တံ့ေသာ သမာဓိကို ဥပစာရသမာဓိ ေခၚပါသည္။ ဈာန္ျဖစ္ေပၚေသာအခါ ထိုဈာန္ႏွင့္ယွဥ္ေသာသမာဓိကို အပၸနာသမာဓိေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ ပဋိဘာဂနိမိတ္ထင္၍ ဥပစာရသမာဓိျဖစ္ေပၚေသာအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္၏ သႏၱာန္မွာ အဘယ္သို႔ေသာ အက်ိဳးထူးမ်ားျဖစ္ေပၚလာပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ထိုအခါေယာဂီပုဂၢိဳလ္သႏၱာန္မွာ နီဝရဏအညစ္အေၾကး ကင္းကြာ၍ စိတ္ဓာတ္အလြန္စင္ၾကယ္ ပါသည္၊ ထိုေနာက္တဖန္ ပြားမ်ားျပန္သည္႐ွိေသာ္ ပထမဈာန္တရား ဘြားခနဲေပၚေပါက္လာပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္
(က) ပဋိဘာဂ၊ ထင္လာက၊ နီဝရဏ-ကြာ။
(ခ ) နီဝရဏ၊ ကြာတံုက၊ ဥပစာရ-လာ။
(ဂ ) ထိုေနာက္ဖန္ဖန္၊ ပြားတံုျပန္၊ ပ-ဈာန္အပၸနာ။
ေမး။ ။ အဓိစိတၲေခၚေသာ သမာဓိဈာန္တရားမ်ားသည္ အဘယ္မွ်ေလာက္ခရီးေပါက္ေအာင္ ၿပီးေျမာက္ႀကီးပြားႏိုင္ပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ပထမဈာန္ကအစျပဳ၍ အဘိညာဥ္စခန္း ဝိဇၨာလမ္းေပါက္ေအာင္ ၿပီးေျမာက္ႀကီးပြားႏိုင္ပါသည္။
ေမး။ ။ ေျဖၾကားခဲ့ေသာ စကားရပ္၌ပါ႐ွိသည့္ အဘိညာဥ္သေဘာကို သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ သိလြယ္ေအာင္ေဖာ္ျပပါ။
ေျဖ။ ။ မိုးပ်ံေျမလွ်ိဳး ႐ုပ္သြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး တန္ခိုးအစံု ဖန္ဆင္းႏိုင္ျခင္းကို ဣဒၶိဝိဓအဘိညာဥ္ ေခၚပါသည္။ အဆင္းမ်ိဳးစံုျမင္ႏိုင္ျခင္းကို ဒိဗၺစကၡဳအဘိညာဥ္ေခၚပါသည္၊ အသံမ်ိဳးစံုၾကားႏိုင္ျခင္းကို ဒိဗၺေသာတအဘိညာဥ္ေခၚပါသည္။ သူတစ္ပါးတို႔၏ စိတ္အႀကံမ်ိဳးစံု သိႏိုင္ျခင္းကို ေစေတာပရိယအဘိညာဥ္ ေခၚပါသည္၊ ေ႐ွး၌ျဖစ္ခဲ့ဘူးေသာ ဘဝအမ်ိဳးစံုသိႏိုင္ျခင္းကို ပုေဗၺနိဝါသာႏုႆတိအဘိညာဥ္ေခၚပါသည္၊ သတၲဝါတို႔၏ ကံအားေလ်ာ္စြာ ျဖစ္မႈအမ်ိဳးစံု သိႏိုင္ျခင္းကို ယထာကမၼဳပဂအဘိညာဥ္ေခၚပါသည္၊ ေနာင္ျဖစ္လတံ့အမ်ိဳးစံု သိႏိုင္ျခင္းကို အနာဂတံသအဘိညာဥ္ေခၚပါသည္၊ ဤသည္ကား အဘိညာဥ္၏ သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ကို ေျဖဆိုခ်က္ျဖစ္ပါသည္။
စိတၲဝိသုဒၶိၿပီး၏။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို ဒိ႒ိဝိသုဒၶိဆိုပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ပုဂၢိဳလ္သတၲဝါ, ငါ, သူတစ္ပါး, ေယာက်ာ္း, မိန္းမ, အတၲဇီဝ, ဟုဆိုအပ္ေသာ အထင္အျမင္တို႔၏ စင္ၾကယ္သန္႔႐ွင္းမႈကို ဒိ႒ိဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို ကခၤါဝိတရဏဝိသုဒၶိေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၏ အေၾကာင္းအက်ိဳးဆက္စပ္၍ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္သေဘာအတိုင္း ျဖစ္ေပၚ၍ ေနၾကပံုမ်ားကို ထင္႐ွားစြာသိျမင္ေသာအခါ ငါျဖစ္သည္çသူျဖစ္သည္çေယာက်ာ္းျဖစ္သည္çမိန္းမျဖစ္သည္ç ဤသို႔စေသာအားျဖင့္ ယံုမွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပ်ာက္ကင္းစင္ၾကယ္ပါသည္၊ ထိုကဲ့သို႔ယံုမွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပ်ာက္ကင္းစင္ၾကယ္မႈကို ကခၤါဝိတရဏဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ အဘယ္သေဘာမ်ိဳးကို မဂၢါမဂၢဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ဝိပႆနာÓဏ္ဆယ္မ်ိဳးတို႔ျဖင့္ ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၏ မၿမဲပံုçဆင္းရဲပံုç အစိုးမရပံုမ်ားကို စံုလင္စြာ ႐ႈဆင္ျခင္၍ မဂ္ဟုတ္သည္ မဟုတ္သည္ ခြဲျခားၿပီးလွ်င္ ဉာဏ္အျမင္စင္ၾကယ္မႈကို မဂၢါမဂၢÓဏဒႆန ဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ေမး။ ။ ေျဖၾကားအပ္ေသာ စကားတြင္ပါ႐ွိသည့္ ဝိပႆနာဉာဏ္ဆယ္ပါးကို သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ သိလြယ္ေအာင္ေဖၚျပပါ။
ေျဖ။ ။ (၁) ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ကို ခႏၶာအာယတနစသည္ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းကာ လကၡဏာေရးသံုးပါးသို႔တင္၍ အၾကမ္းအားျဖင့္႐ႈစား ဆင္ျခင္ေသာဉာဏ္သည္ သမၼသနဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- ခႏၶာဒိနည္း၊ ဖြဲ႕စည္းၿပီးကာ၊ သံုးျဖာလကၡဏ၊ သံုးသပ္ရ၊ သမၼသနဉာဏ္။
(၂) ထို႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၏ အျဖစ္အပ်က္ ႏွစ္ပါးစံုကို ႐ႈဆင္ျခင္ေသာÓဏ္သည္ ဥဒယဗၺယဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္ - ျဖစ္ပြားပ်က္မႈ၊ အစံု႐ႈ၊ ဥဒယဗၺယဉာဏ္။
(၃) ျဖစ္မႈကိုလႊတ္၍ ပ်က္မႈသက္သက္ကိုသာ ႐ႈေသာဉာဏ္သည္ ဘဂၤဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- အပ်က္ကိုသာ၊ ႐ႈတံုပါ၊ သညာဘဂၤဉာဏ္။
(၄) ပ်က္မႈေတြကို ျမင္သျဖင့္ ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၌ ေၾကာက္ဖြယ္ေဘးႀကီးထင္လာေသာ ဉာဏ္သည္ ဘယဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္ - အပ်က္ျမင္က၊ ဘယမစၥဳ၊ ပ်က္မႈခပင္း၊ ေဘးေသမင္းဟု၊ ေၾကာက္ခင္းေထြေထြ၊ ႐ႈတံုေပ၊ မွတ္ေလ ဘယဉာဏ္။
(၅) ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာမ်ိဳး၌ ခိုကိုးဖြယ္မ႐ွိ အျပစ္အတိသာဟု ထင္ျမင္ေသာဉာဏ္သည္ အာဒိနဝဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္ - ေၾကာက္ဖြယ္ခပင္း၊ ျမင္တံုလ်င္းက၊ ေဘးဘယမ်ိဳး၊ ႐ုပ္နာမ္ဆိုး၌၊ ကိုးရာမ႐ွိ၊ ခက္မွန္းသိ၊ အာဒိနဝဉာဏ္။
(၆) အျပစ္ကိုထင္႐ွားစြာျမင္သျဖင့္ ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၌ လြန္စြာၿငီးေငြ႕ေသာဉာဏ္သည္ နိဗၺိႏၵဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္ - ကိုးရာမထင္၊ ခက္ပံုျမင္က၊ မ႐ႊင္မလန္း၊ စိတ္ကုန္ခန္း၍ မခ်မ္းမေျမ့၊ ၿငီးေငြ႕ေသာေထြ၊ စိတ္အေန၊ မွတ္ေလ နိဗၺိဒံ။
(၇) ၿငီးေငြ႕လွသျဖင့္ အျမန္ထြက္ရေအာင္ လိုလားေသာဉာဏ္သည္ မုစၥိတုကမ်တာဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- ၿငီးေငြ႕အားသန္၊ စိတ္ပူပန္က၊ လ်င္ျမန္တစိ၊ လြတ္လိုဘိ၊ မုစၥိတုကမ်တာဉာဏ္။
(၈) လြက္ေျမာက္လိုလွသျဖင့္ ေ႐ွးကထက္တိုး၍ အားတိုက္ႀကိဳးစားကာ ႐ႈဆင္ျခင္ေသာဉာဏ္သည္ ပဋိသခၤါဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- လြက္လိုလွ၍၊ လြတ္ရတဲ့ငွါ၊ ဘာဝနာေလးဆယ္၊ အက်ယ္ျဖန္႔ခ်ိ၊ အားတိုက္ဘိ၊ ပဋိသခၤါဉာဏ္။
(၉) ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာတို႔၌ မုန္းခ်စ္မျပဳ လ်စ္လ်ဴ႐ႈႏိုင္ေသာဉာဏ္သည္ သခၤါ႐ုေပကၡာဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- အားတိုက္႐ႈ၍၊ လြတ္မႈလြတ္ရန္၊ အျမင္သန္က၊ ႐ုပ္နာမ္ဓမၼ၊ သခၤါရဝယ္၊ မတြယ္သမႈ၊ လ်စ္လ်ဴ႐ႈ၊ သခၤါ႐ုေပကၡာဉာဏ္။
(၁၀) မဂ္ဉာဏ္ျဖစ္ေပၚေအာင္ သင့္ေလ်ာ္စြာ ရင့္သန္၍ေနေသာဉာဏ္သည္ အႏုေလာမဉာဏ္မည္၏။
ေဆာင္ပုဒ္- မဂ္ေရာက္လိုေသာ္၊ အေဆာ္အႏွဴး၊ မဂ္ေလးဦးအား၊ အထူးေလ်ာ္မႈ၊ ေက်းဇူးျပဳ၊ အႏုေလာမဉာဏ္။
ဤသည္ကား ဝိပႆနာÓဏ္ဆယ္ပါးကို သ႐ုပ္အဓိပၸါယ္ႏွင့္တကြ အက်ယ္ေျဖဆိုခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ဝိပႆနာဉာဏ္ဆယ္ပါး ရင့္သန္လာေသာအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္၏သႏၱာန္မွာ အဘယ္ကဲ့သို႔ေသာ အႏၱရာယ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ထိုအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္၏သႏၱာန္မွာ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္ဝါ ထြက္ေပၚ၍လာျခင္းç အႏွစ္သိမ့္ႀကီး ႏွစ္သိမ့္ျခင္း အၿငိမ္းႀကီးၿငိမ္းခ်မ္းျခင္းç အစ႐ွိေသာ အႏၱရာယ္ဆယ္ပါး ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုအႏၱရာယ္ဆယ္ပါးျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္၏စိတ္တြင္ အဘယ္ကဲ့သို႔ ထင္ျမင္လာတတ္ပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္ဝါထြက္ျခင္းမွစ၍ အႏၱရာယ္ဆယ္ပါးျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္သည္ မဂ္ကိုမရေသးပါဘဲလ်က္ ငါသည္မဂ္ကိုရၿပီဟု မွားယြင္းေသာအထင္အျမင္မ်ား ျဖစ္ေပၚ၍လာတတ္ပါသည္။
ေမး။ ။ ထိုသို႔ထင္ျမင္ေသာအခါ အဘယ္Óဏ္ျဖင့္ ႐ွင္းလင္းရပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ မဂ္ဟုတ္သည္ မဟုတ္သည္ အတည္တက်ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေသာ ဝိပႆနာÓဏ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္၍ ႐ွင္းလင္းရပါသည္၊ ထိုÓဏ္ကိုပင္ မဂၢါမဂၢÓဏဒႆနဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္
(က) ဥဒယဉာဏ္၊ ရင့္သန္တံုလတ္၊ ျဖစ္လာတတ္၊ ဆယ္ရပ္အႏၱရာယ္။
(ခ ) ထိုဆယ္ခ်က္တြင္၊ မဂ္အထင္ကို၊ ပယ္ထြင္႐ွင္းကာ၊ အလင္းသာ၊ မဂၢါမဂၢဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိ။
မဂၢါမဂၢဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိၿပီး၏။
-----------
-----------
ေမး။ ။ အဘယ္ကဲ့သို႔ေသာ ဉာဏ္မ်ိဳးကို ပဋိပဒါဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိဟုေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ မဂ္ ဟုတ္သည္ မဟုတ္သည္ကို ဆံုးျဖတ္ၿပီးေနာက္ ဥဒယဗၺယÓဏ္ကစ၍ ဝိပႆနာÓဏ္ကိုးပါး တို႔ျဖင့္ တစ္ဖန္ႀကိဳးစား၍ ဆင္ျခင္ေသာÓဏ္ကို ပဋိပဒါဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ေဆာင္ပုဒ္ - ဥဒယဉာဏ္၊ တဖန္ပ်ိဳးကာ၊ ကိုးျဖာဉာဏ္စဥ္၊ စခန္းထြင္၍၊ အျမင္လင္းဘိ၊ ထိုးထြင္းသိ၊ ပဋိပဒါဉာဏဒႆန ဝိသုဒၶိ။
ေမး။ ။ အဘယ္ကဲ့သို႔ေသာဉာဏ္မ်ိဳးကို ေလာကုတၲရာဉာဏဒႆနဝိသုဒၶိေခၚပါသနည္း။
ေျဖ။ ။ ဝိပႆနာဉာဏ္ဆယ္ပါးျဖင့္ ႐ႈစားဆင္ျခင္၍ ဉာဏ္အျမင္ စူး႐ွထက္သန္လာေသာအခါ ေ႐ွးဦးစြာ ေသာတာပတၲိမဂ္ဉာဏ္ေပၚေပါက္လာပါသည္။ ။ ထိုေသာတာပတၲိမဂ္မွစ၍ ေလာကုတၲရာစိတ္႐ွစ္ပါးတို႔၌ အစဥ္အတိုင္းျဖစ္ပြါးပါ႐ွိေသာÓဏ္ကို ေလာကုတၲရာÓဏဒႆနဝိသုဒၶိေခၚပါသည္။
ဝိသုဒၶိခုနစ္ပါးၿပီး၏။
လယ္တီပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး၏ အနတၱလကၡဏသုတ္ အေမးအေျဖမွ...
