ပထမတန္း
အတြက္ၫႊန္ျပခ်က္။
[ဆရာမ်ားသိရန္သာ,
တပည့္အား ေျပာရန္မဟုတ္၊]
ငါးပါးသီလခန္း။
[ငါးပါးသီလ
ေတာင္းပုံကုိ ဤအခန္း၌ ကေလးမ်ား က်က္ဖုိ႔ရာ မ်ားေနမည္စုိး၍ မျပေသးဘဲ ဒုတိယတန္းက်မွ
ျပပါမည္။]
ပါဏာတိပါတ။ ။ပါေဏာတိ ေဝါဟာရေတာသေတၱာ ပရမတၳေတာ
ဇီဝိတိႃႏၵိယံ၊ သရေသေနဝ ပတနသဘာဝႆ အႏၲရာဧဝ အတိပါတနံ အတိပါေတာ၊ အတိကၠမၼ ဝါ သတၳာဒီဟိ
အဘိဘဝိတြာ ပါတနံ အတိပါေတာ၊ ["ပါဏာတိပါတ" ပုဒ္၌
"ပါဏ+အတိပါတ" ဟုခြဲ၊) ပါဏ ဟူသည္
အမ်ားေျပာ႐ုိးအားျဖင့္ သတၱဝါတည္း၊ ပရမတၳအသုံးအားျဖင့္ ႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါးတြင္
ပါဝင္ေသာ ဇီဝိတိေႁႏၵတည္း၊ ထုိပါဏသည္ ကံအ႐ွိန္ကုန္လွ်င္ သူ႔အလုိလုိ က်ရမည့္
(ခ်ဳပ္ဆုံး ရမည့္) သေဘာ႐ွိ၏၊ သူ႔အလိုလို က်ခ်ိန္ မေရာက္မီ အၾကား၌
အလ်င္အျမန္က်ေစျခင္း, (ဥပမာ-အသက္ခုနစ္ဆယ္ျပည့္လွ်င္ သူ႔အလုိလုိက်ရမည့္ ပါဏကုိ
ငါးဆယ္အ႐ြယ္
ေျခာက္ဆယ္အ႐ြယ္ေလာက္၌ အလ်င္အျမန္က်ေစျခင္း, က်ေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း)သည္
ပါဏာတိပါတမည္၏၊ [ပါဏ=သတၱဝါ (ဇီဝိတိေႁႏၵ) ကုိ+အတိ=လ်င္ျမန္စြာ+ပါတ=က်ေစျခင္း၊]
တစ္နည္း-သူ႔အလုိလုိ က်ခ်ိန္ မေရာက္မီ ဓားစေသာလက္နက္တုိ႔ျဖင့္
အတင္းလႊမ္းမုိး၍က်ေစျခင္းသည္ ပါဏာတိပါတ မည္၏၊ ဤနည္း၌ အတိသဒၵါသည္
လႊမ္းမုိးျခင္းအနက္ေဟာတည္း၊ အခ်ဳပ္မွာ-သူ႔ကုိ သတ္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ေဒါသေစတနာပင္တည္း။
အဒိႏၷာဒါန။ ။အဒိႏၷႏၲိပရပရိဂၢဟိတံ၊ တဒါဒါယက
ဥပကၠမသမု႒ာပိက ေထယ်ေစတနာ အဒိႏၷာဒါနံ၊ ["အဒိႏၷ+အာဒါန" ဟု ပုဒ္ခဲြ၊]
အဒိႏၷဟူသည္ သူမ်ားပုိင္ဥစၥာတည္း၊ ထုိဥစၥာကုိ ယူေၾကာင္း လုံ႔လကုိ
ျဖစ္ေစတတ္ေသာခုိးယူေၾကာင္း ေစတနာသည္ အဒိႏၷာဒါနမည္၏၊ ["အဒိႏၷာ" ဟု
ေရးခ်သံပါေအာင္ သင္ေပးပါ၊]
ကာေမသုမိစၧာစာရ။ ။ကာေမသူတိ ေမထုနသမာ စာေရသု၊ မိစၧာစာေရာတိ
ဧကႏၲနိႏၵိေတာ လာမကာစာေရာ၊
[ကာေမသုကုိ
"ေမထုန္ အက်င့္တုိ႔၌" ဟုဖြင့္၏၊ မိစၧာစာေရာကုိ "ဧကန္
ကဲ့ရဲ႕ထုိက္ေသာ ယုတ္မာေသာ အက်င့္" ဟုဖြင့္၏၊ မိမိ အိမ္သူအိမ္သားခ်င္း
ေပ်ာ္ပါးမႈ ကာမဂုဏ္တုိ႔၌ ဤသိကၡာပုုဒ္ အရ အျပစ္မ႐ွိပဲ သူ႔မယား သမီးပ်ိဳမ်ားႏွင့္
လည္းေကာင္း, မိမိေယာက်္ားမွ တျခားေယာက်္ားႏွင့္ လည္းေကာင္း ေပ်ာ္ပါးမႈကုိ
လည္းေကာင္း "ဧကန္ ကဲ့ရဲ႕ထုိက္ေသာ ယုတ္မာေသာအက်င့္" ဟု ဆုိရ၍ ကာေမသု
မိစၧာစာရကံ ထုိက္သည္၊ ["မိစၧာစာေရာ=မွားေသာ အက်င့္" ဟုျမန္မာျပန္
လြဲတတ္သည္၊]
မုသာဝါဒ။ ။မုသာတိ အဘူတံ အတစၧံ ဝတၳဳ ("မုသာ"
ဆုိတာ ေျပာသလုိ မဟုတ္ေသာ မမွန္ေသာဝတၳဳ၊) ဝါေဒါတိ တႆ ဘူတေတာ တစၧေတာ ဝိညာပနံ၊
("ဝါဒ"ဆုိတာ ထုိမဟုတ္ မမွန္ေသာ အရာကုိ ဟုတ္တဲ့အေန မွန္တဲ့အေနအားျဖင့္
သူတစ္ပါးကုိ သိေစျခင္း သိေအာင္ ေျပာဆုိ ျပဳမူေရးသားျခင္းတည္း၊
)ထုိသုိ႔ေျပာဆုိျခင္း ျပဳလုပ္ျပျခင္း ေရးသားျခင္းကုိပင္ "လိမ္ျခင္း, ညာျခင္း,
လွည့္စားျခင္း" ဟုေခၚသည္။
သုရာေမရယမဇၨပမာဒ႒ာန။ ။သုရာတိပူဝသုရာ(မု႔ံကုိ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ
ေသရည္၊) ပိ႒သုရာ(မုံ႔မႈန္႔တုိ႔ကုိ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ ေသရည္၊) ဩဒနသုရာ (ထမင္းကုိ
ျပဳလုပ္အပ္ေသာ ေသရည္) ကိဏၰပကၡိတၱာ(ေသရည္ မ်ိဳးေစ့ကုိ ထည့္ခပ္၍ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ
ေသရည္၊) သမ႓ာရ သံယုတၱာ (ဖန္းခါးသီး မုန္႔ညင္းေစ့ စေသာ အေဆာက္အဦးတုိ႔ႏွင့္
ေရာစပ္အပ္ေသာ ေသရည္၊) ဣတိ ပၪၥသုရာ (ဤသုိ႔အားျဖင့္ ေသရည္ငါးမ်ိဳး
႐ွိသည္၊)
ေမရယ။ ။ပုပၹာသဝ(သစ္မည္စည္ပြင့္ အုန္းပင္ စေသာ
ပန္းပြင့္တုိ႔ကုိ ၾကာျမင့္စြာစိမ္၍ ျပဳလုပ္ အပ္ေသာ ပန္းအရက္၊)ဖလာသဝ (ပိႏၷဲသီးစေသာ
အသီးအရက္၊) မဓြာသဝ(မုဒရက္သီးရည္ စဗ်စ္ရည္စေသာ ခ်ိဳေသာ အရက္၊) ဂုဠာသဝ(ႀကံရည္အရက္၊)
သမ႓ာရသံယုတၳ (႐ွစ္႐ွားဖန္းခါး စပ္ေသာ အရသာစသည္တုိ႔ကုိ ေရာစပ္၍ ျပဳလုပ္အပ္ေသာ
အရက္၊) ဤသုိ႔အားျဖင့္ အရက္ ငါးမ်ိဳး ႐ွိသည္။
မဇၨပမာဒ႒ာန။ ။တံ သဗၺမၸိ မဒကရဏေ႒နမဇၨံ=
ထုိေသရည္အရက္
အားလုံးသည္ပင္ ေသာက္သူကုိ မူးယစ္ေအာင္ ျပဳတတ္ေသာေၾကာင့္ "မဇၨ" မည္၏၊
ပမာဒ႒ာနႏၲိ ပမာဒကာရဏံ=ေမ့ေလ်ာ့ျခင္း၏ အေၾကာင္းလည္းျဖစ္၏။
ေဝရမဏိ။ ။ေဝရမဏီတိ ေဝရေဟတုတာယ ေဝရသညိတံ ပါဏာတိပါတာဒိ
ပါပကမၼံ မဏတီတိ ေဝရမဏိ၊ သူ႔အသက္ကုိ သတ္မႈစေသာ အက်င့္တုိ႔သည္ ရန္မ်ားျခင္း
အေၾကာင္းျဖစ္၍ ေဝရ=ရန္မည္၏၊ ထုိပါဏာတိပါတ စေသာရန္ကုိ ပယ္ေဖ်ာက္တတ္ေသာေၾကာင့္
ပါဏာတိ ပါတ စသည္မွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ေသာ ကုသိုလ္စိတ္ ေစတနာကုိ "ေဝရမဏိ"
ဟုဆုိသည္၊ "ေဝရံ" -ပါဏာတိ ပါတစေသာ ရန္ကုိ+မဏတိ-ပယ္ေဖ်ာက္တတ္၏၊
ဣတိ-ထုိ႔ေၾကာင့္၊ " ေဝရမဏိ-ေဝရမဏိ မည္၏" ။
တစ္နည္း။ ။ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ေဝရမဏိ၊ ဧတာယ-ဤ ကုသုိလ္ ေစတနာ (ဝိရတိေစတသိက္)ျဖင့္၊
ဝိရမတိ-ပါဏာတိပါတစသည္မွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ရ၏၊ ဣတိ-ထုိသုိ႔ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ ေၾကာင္း၏
အျဖစ္ေၾကာင့္၊ေဝရမဏိ-
ေဝရမဏိမည္၏၊
ပထမနည္း၌ "ပါဏာတိပါတာ-မွ၊ ေဝရမဏိသိကၡာပဒံ-ရန္ဟူသမွ်ကုိ လုံးဝ ပယ္ေဖ်ာက္တတ္ေသာ
သိကၡာပုဒ္ကုိ" ဟု အနက္ဆုိ၊ ဤသိကၡာပုဒ္ကုိ ေစာင့္စည္းလွ်င္ ရန္ျဖစ္စရာ
မ႐ိွ=စစ္တုိက္ဖြယ္ မလုိဟု ဆုိလုိသည္၊ ဒုတိယနည္း၌ကား"ပါဏာတိပါတာ-မွ၊
ေဝရမဏိသိကၡာပဒံ-ေ႐ွာင္ၾကဥ္ေၾကာင္း သိကၡာပုဒ္ကုိ" ဟု အနက္ဆုိ။
သိကၡာပဒံ။ ။သိကၡာပဒႏၲိ သိကၡိတဗၺပဒံ, သိကၡာေကာ႒ာေသာ၊
က်င့္သင့္က်င့္ထုိက္ေသာ တရားအစု၊ "ပါဏာတိပါတမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ေသာ ကုသုိလ္စိတ္, ေစတနာ,
ဝိရတိေစတသိက္, လည္းေကာင္းတုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ဘက္ေစတသိက္မ်ား၊ ဤတရားအားလုံးသည္
က်င့္ထုိက္ေသာ တရား တစ္စု ျဖစ္ၾက၏၊" ["ပါဏာတိပါတာ" မွစ၍
"သိကၡာပဒံ" အထိ အဖြင့္မ်ားသည္၊ အ႒သာလိနီ=ဒြါရကထာ, သေမၼာဟဝိေနာဒနီ=သိကၡာပဒဝိဘဂၤ႒ကထာ,
ဝိနည္း မဟာဝါ=မဟာခႏၶကအဖြင့္ ေတရသကဏ္ဋီကာတုိ႔မွ ထုတ္ယူအပ္ေသာ အဖြင့္မ်ားတည္း။]
ဆြမ္းေတာ္ကပ္စသည္၌မွတ္ရန္။
ဘုန္းေတာ္အနႏၲ။ ။ဘဂဝါဂုဏ္ေတာ္ဖြင့္၌ ဖြင့္ျပေလ႔ရွိေသာ
“ကိုယ္ေတာ္ကို အဏုျမဴ ပမာဏမွ် ေသးငယ္ေအာင္ ဖန္ဆင္းႏိုင္ေသာ အဏိမာဘုန္းေတာ္, ကိုယ္ေတာ္ကို
ေပါ႔ပါးေအာင္ ဈာန္ပ်ံ ႏိုင္ေအာင္ ဖန္ဆင္းႏိုင္ေသာ လဃိမာကုန္ေတာ္”စသည္ႏွင့္တကြ
ဣႆရိယ ဓမၼ, ယသ, သိရီ, ကာမ, ပယတၱဟူေသာ ဘုန္းေတာ္ေျခာက္ပါးတို႔တြင္
တစ္ပါးတစ္ပါးလွ်င္ မကုန္ မဆံုးႏိုင္ေအာင္ ႀကီးက်ယ္ မ်ားျပားလွေသာေၾကာင့္
“ဘုန္းေတာ္အနႏၲ”ဟု ဆို ရေပသည္။ [အနႏၲ=အဆံုးမရွိ။]
ကံေတာ္အနႏၲ, ဉာဏ္ေတာ္အနႏၲ။ ။ေလးအသေခ်ၤႏွင့္ ကမၻတစ္သိန္း ကာလပတ္လံုး
ျဖည္းဆည္းပူအပ္ေသာ ကုသိုလ္ကံ ပါရမီေတာ္မ်ားလည္း ေရတြက္၍ မကုန္ မဆံုးႏိုင္ေအာင္
မ်ား ျပားလွေသာေၾကာင့္ “ကံေတာ္အနႏၲ”ဟု ဆိုရေပသည္၊ ေလာက၌ သိစရာေတြသည္မကုန္ႏိုင္၊
ထို မကုန္ႏိုင္ေသာ သိစရာေတြကို ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ ဉာဏ္ေတာ္သည္ အေၾကာင္းေပၚလာတိုင္း
သိေတာ္မူ၏၊
ဤသို႔
သိေစရာ မကုန္ႏိုင္သကဲ့သို႔ ဉာဏ္ေတာ္လည္းမကုန္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ “ဉာဏ္ေတာ္ အနႏၲ”ဟု
ဆိုရေပသည္။
တပည့္ဝတ္,
သားသမီးဝတ္၌မွတ္ရန္။
[သိဂၤါေလာဝါဒသုတ္လာ
ဘုရားေဟာ က်င့္ဝတ္မ်ား။]
တပည္႔ဝတ္ပါဠိေတာ္။ ။ “ဥ႒ာေနန, ဥပ႒ာေနန, သုႆုသာယ, ပါရိစရိယာယ, သကၠနံ သိပၸဥဂၢဟေဏန”ဟု
တပည္႔ဝတ္ပါဠိ ရွိ၏၊ ဥ႒ာေနနကို “အာသနာဥ႒ာေနန=ဆရာလာသည္ကို ျမင္လွ်င္ ေနရာမွ
ထေပးျခင္းျဖင့္” ဟု ဖြင့္၍ “အာသနာ ဥ႒ာယ ပစၥဳဂၢမနံ ကတြာ ဟတၱေတာ ဘ႑ကံ
ဂေဟတြာ”စသည္ျဖင့္ “ဆီး၍ ႀကိဳၿပီးလွ်င္ လက္မွာပါေသာ ဘ႑ာကို ယူရမည္”ဟု ဖြင့္၏၊
လကၤာ၌ပါေသာ ငါးပါးတြင္ “လာမူႀကိဳဆီး”ႏွင့္ သေဘာတူသည္။
ဥပ႒ာေနနကို “ဒိဝသႆ တိကၡကၱံဳ ဥပ႒ာန
ဂမေနန-တစ္ေန႔သံုးႀကိမ္း ဆည္းကပ္ ခစား သြားျခင္းျဖင့္”ဟု ဖြင့္၏။
ထိုေၾကာင့္
“ဆည္းကပ္ခ်ဥ္းခ”ဟု ထည့္လိုက္ရသည္၊ “သုႆုသာယ=စကားကို ေကာင္းစြာ နားေထာင္ျခင္းျဖင့္”
ကား “ဆံုးမနာယူ”ဟူေသာ လကၤာပိုဒ္ႏွင့္တူ၏၊ “ပါရိစရိယာယ-မ်က္ႏွာ သစ္ေရ ေပးျခင္းစေသာ
ျပဳစုလုပ္ေကၽြးျခင္းျဖင့္”လည္း “ထံနီးလုပ္ေကၽြး”ဟူေသာ လကၤာပိုဒ္ႏွင့္ တူ၏၊ “သကၠစၥံ
သိပၸဳဟေဏန=ေကာင္းမြန္စြာ အတတ္သင္ယူျခင္းျဖင့္”လည္း “သင္ေတြး အံရြတ္”ႏွင့္ တူသည္။
သားသမီးဝတ္ပါဠိေတာ္။ ။(၁) ဘေတာ ေနသံဘရိႆာမိ-မိဘတို႔က ေကၽြးေမြး အပ္ခဲ့ေသာ
ငါသည္ယခုအခါ မိဘတို႔အားျပန္၍ ေကၽြးေမြးအံ၊ ဤဝတ္ကို “ေကၽြးေမြးမပ်က္”ဟု လကၤာပုိဒ္က
ဆိုသည္၊ (၂) ကိစၥံေနသံ ကရိႆာမိ=မိဘတို႔၏ ကိစၥကိုျပဳမည္၊ ဤဝတ္ကို “ေဆာင္ရြတ္စီမံ”ဟု
ဆိုသည္၊ (၃) ဒါယဇၨံ ပဋိပဇၨာမိ=အေမြကို သိမ္းပိုက္ခံယူအံ့၊ ဤဝတ္ကို “ေမြခံထိုက္ေစ”ဟု
ဆိုသည္၊ (၄) ေပတာနံ ဒကၡိဏံ အႏုပဒႆာမိ=ေသလြန္ေသာ မိဘတို႔ကို အလွဴဒါနျပဳ၍ အမွ်ေဝမည္၊
ဤဝတ္ကို “လွဴမွ်ေဝ၍”ဟု ဆိုသည္၊ (၅) ကုလဝံသံ ထေပႆာမိ=
အမ်ိဳး
အႏြယ္ကို တည္တံ့ေစအံ့၊ ဤဝတ္ကို “ေစာင့္ေလမ်ိဳးႏြယ္”ဟု ဆိုသည္။
ပထမတန္းၫႊန္ျပခ်က္ၿပီး၏။
