ဥပုသ္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အက်ိဳးတရားႏွင့္ သတိေပးခ်က္မ်ား

(ၿပီးခဲ့သည့္တစ္ပတ္က ဥပုသ္ေစာင့္ပံု အစီအစဥ္ကို တင္ျပခဲ့ၿပီးပါၿပီ၊ ယခု ဥပုသ္အမ်ိဳးမ်ိဳး အက်ိဳးတရားႏွင့္ မွတ္သားဖြယ္ သတိထားဖြယ္မ်ားကို တင္ျပလိုက္ပါသည္။)

 
"ဥပုသ္အမ်ိဳးမ်ိဳး"

ဥပုသ္သည္ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ အရိယ (ျမတ္ေသာ) ဥပုသ္, ေဂါပါလ (ႏြားေက်ာင္းသားေစာင့္နည္း) ဥပုသ္ ဟု ၂-မ်ိဳး ရွိ၏၊ ထိုတြင္ အရိယာဥပုသ္သည္ ျဗဟၼဥပုသ္ ဓမၼဥပုသ္ စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ၏။

၁။ ျဗဟၼဥပုသ္

ဘုရားရွင္သည္ “ျဗဟၼ” မည္ေတာ္မူ၏၊ ရွစ္ပါးသီလယူၿပီးလွ်င္ ထိုျဗဟၼမည္ေသာ ဘုရားရွင္ကို အာ႐ုံျပဳေနျခင္းကို “ျဗဟၼဥပုသ္” ဟု ေခၚ၏၊ အလြတ္ အာ႐ုံမျပဳတတ္လွ်င္ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ဖြင့္ကို ရြတ္ဖတၾ္ကည့္႐ႈေနရာ၏။

၂။ ဓမၼဥပုသ္

 ဥပုသ္သီလကို ခံယူၿပီးလွ်င္ တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္တစ္ပါးပါးကို အ႐ုံျပဳ၍လည္းေကာင္း, တရားဂုဏ္ေတာ္ အဖြင့္ကို ၾကည့္႐ႈရြတ္ဖတ္၍လည္းေကာင္း ေနျခင္းကို “ဓမၼဥပုသ္” ဟု ေခၚသည္။

၃။ သံဃာ့ဥပုသ္

 ဥပုသ္သီလကို ခံယူၿပီးလွ်င္ သံဃာ့ဂုဏ္ ေတာ္ တစ္ပါးပါးကို အာ႐ုံျပဳ၍လည္းေကာင္း, သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္ အဖြင့္ကို ၾကည့္႐ႈရြတ္ဖတ္၍လည္းေကာင္း, ေနျခင္းကို “သံဃာ့ ဥပုသ္” ဟု ေခၚသည္။

၄။ သီလဥပုသ္။

သီလယူၿပီးလွ်င္ မိမိသီလ၏ မက်ိဳးမေပါက္ မေျပာက္မက်ားပံုကို အာ႐ုံျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္စြာ ေနထိုင္ျခင္းကို “သီလဥပုသ္”ဟု ေခၚသည္။



မက်ိဳး မေပါက္ မေျပာက္ မက်ား

မက်ိဳး= ရွစ္ပါးေသာ သိကၡာပုဒ္တို႔တြင္ အစသိကၡာပုဒ္ေသာ္ လည္းေကာင္း, အဆံုးသိကၡာပုဒ္ေသာ္လည္းေကာင္း ပ်က္စီးလွ်င္ “ဥပုသ္က်ိဳး”သည္ မည္၏၊ ထိုသို႔ မပ်က္စီးလွ်င္ ဥပုသ္မက်ိဳး မျပတ္သည္မည္၏။

[ေဆာင္] အဂၤါရွစ္ပါး, စြန္အဖ်ားက, တစ္ပါးပါးက်ဳိး, ဥပုသ္မ်ဳိး ““အက်ဳိးအျပတ္””ေခၚ။

မေပါက္ = အ၀တ္၌ အလယ္က ေပါက္သကဲ့သုိ႔ သိကၡာပုဒ္တုိ႔တြင္ အလယ္က တစ္ပါးပါးပ်က္လွ်င္ “ေပါက္သည္”ဟု ေခၚ၏၊ ထုိသုို႔ မပ်က္လွ်င္ “မေပါက္”သည္ မည္၏။
[ေဆာင္] အဂၤါရွစ္ပါး, အလယ္ၾကားက, တစ္ပါးပါးပ်က္, ဥပုသ္တြက္, “ေပါက္ပ်က္”သည္ဟုေခၚ။

မေျပာက္ = ရွစ္ပါးေသာသိကၡာပုဒ္တုိ႔တြင္ အလယ္၌တစ္ပါးလည္း မက, အစဥ္အတုိင္း တစ္ဆက္တည္းလည္းမဟုတ္ဘဲ ႏြား၌ “၀ါေစ့”ေျပာက္ကဲ့သုုိ႔ အဒိႏၷာဒါနႏွင့္ မုသာ၀ါဒေသာ္လည္းေကာင္း, ျဗဟၼစရိယႏွင့္ သုရာေမရယေသာ္လည္းေကာင္း ဤသုိ႔ ေျပာက္က်ား ေျပာက္က်ား ပ်က္သည္ကုို “ေျပာက္သည္”ဟု ေခၚ၏။

[ေဆာင္] အဂၤါရွစ္ပါး, တစ္မ်ဳိးအားျဖင့္, ႀကဳိးၾကားၿပဳိးေျပာက္, ယြင္းေသြေဖာက္, ““အေျပာက္””ဥပုသ္ေခၚ။

မက်ား = ရွစ္ပါးေသာ သိက္ၡာပုဒ္တုိ႔တြင္ ပါဏာတိပါတႏွင့္ အဒိႏၷာဒါန ဆက္၍လည္းေကာင္း, အျဗဟၼစရိယႏွင့္ မုသာ၀ါဒဆက္၍လည္းေကာင္း၊ ဤသုိ႔ ႏွစ္ပါး, သုုံးပါး ဆက္၍ ပ်က္သည္ကုိ ႏြားေၾကာင္, ႏြားက်ားကဲ့သုိ႔ “အက်ားထင္ေသာ ဥပုသ္”ဟု ေခၚ၏။

[ေဆာင္] ႏြားေၾကာင္ႏြားက်ား, ပုံအလားသုိ႔, ႏွစ္ပါးသုံးပါး, အမ်ားဆက္လ်က္, တရားပ်က္, “က်ားကြက္” သည္ဟုေခၚ။

ဤသုိ႔ေသာနည္းျဖင့္ မိမိဥပုသ္၏ မက်ဳိးမေပါက္ မေျပာက္ မက်ားပုံကုိ အာ႐ုံျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ျဖစ္ေနျခင္းကုိပင္ “သီလဥပုသ္”ဟု ေခၚသည္။


မွတ္ခ်က္။ ။ ယခုကာလ သီလေဆာက္တည္တုန္းက တစ္ပါး စီခြဲ၍ ေဆာက္တည္ၾကေသာေၾကာင့္ ရွစ္ပါးသီလတြင္ တစ္ပါးပါး ပ်က္ေသာ္လည္း က်န္သီလအတြက္ အက်ဳိးရွိေသး၏၊ တစ္ပါးပ်က္႐ုံ ျဖင့္ အားလုံးပ်က္သြားသည္ဟု မမွတ္ႏွင့္။


၅။ နတ္ဥပုသ္

သီလယူျပီးလွ်င္ နတ္တုိ႔ကုိ ပမာတင္၍ မိမိသႏၲာန္၌ရွိေသာ သဒၶါ သီလစေသာ သူေတာ္ေကာင္း တရား မ်ားကုိ ေအာက္ေမ့ဆင္ျခင္လ်က္ ၾကည္လင္၀မ္းေျမာက္ေနျခင္းကုိ “နတ္ဥပုသ္” ဟု ေခၚသည္။


"ဆင္ျခင္ပုံ"

 “နတ္ျပည္ ျဗဟ္ၼာ့ျပည္တုိ႔၌ရွိၾကေသာ နတ္ျဗဟၼာ တုိ႔သည္ လူ႔ျပည္တုန္းက သဒၶါ သီလ သုတ စာဂဟိရီ ၾသတၱပၸ ဟူေသာ သူေတာ္ေကာင္းတရားတုိ႔ႏွင့္ ျပည့္စုံၾကေသာေၾကာင့္ ဘ၀အသစ္ကူးေသာအခါ နတ္ျပည္ ျဗဟ္ၼာ့ျပည္၌ ခ်မ္းသာစြာ ျဖစ္ၾကရသည္၊ ထုိသူေတာ္ေကာင္း ဥစၥာမ်ားသည္ ငါ့မွာလည္း ရွိ၏၊ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ တရားေတာ္ႏွင့္အညီ မိဘဆရာတုိ႔၏ အဆုံးအမ ေၾကာင့္ ဤသုိ႔ သူေတာ္ေကာင္းျဖစ္ရျခင္းသည္ ေနာင္ေရးေနာင္တာ သံသရာအတြက္ စိတ္ခ်ဖႊယ္ရာ လြန္စြာ လူျဖစ္က်ဳိးနပ္ပါေပစြ တကား”ဟု ကုိယ့္ဂုဏ္ေတြကုိ အာ႐ုံျပဳကာ ၀မ္းေျမာက္စြာ ဆင္ျခင္ ရာ၏၊ ရံဖန္ရံခါ ဆင္ျခင္႐ုံမွ်ျဖင့္ အားမရေသးဘဲ အလြန္႔အလြန္ ၀မ္းေျမာက္လာေအာင္ ေအာက္၌ျပထားေသာ ဥဒါန္းဂါထာကုိ က်ဴးရင့္ရာ၏။

ေယဟိ သဒၶါဒိဂုေဏဟိ,

ေဒ၀တာ ေဒ၀တၱံ ဂတာ၊

မယွံပိ ေတ သံ၀ိဇၨႏ္ၲိ,

အေဟာ ေမ ဂုဏ၀ႏၲတာ။

ေဒ၀တာ-စတုမဟာ, ၀တႎသာႏွင့္, နတ္ရြာေျခာက္လီ, ျဗဟၼာ့ ျပည္၀ယ္, ကုိယ္စီစံစား, နတ္ျဗဟၼာအမ်ားတုိ႔သည္၊

ေယဟိ သဒၶါဒိ ဂုေဏဟိ-သဒၶါ သီလ, မ်ားသုတႏွင့္, စာဂ ပညာ, စဥ္လာျပည့္စုံ အၾကင္ဂုဏ္တုိ႔ေၾကာင့္၊

ေဒ၀တၱံ-ေရာဂါမကပ္, ဥပဒ္မတြယ္, စားေသာက္ဖြယ္ေရး, ၀တ္ဆင္ေရးႏွင့္, မင္းေဘးစုုိးတာ, ကင္းစင္ ကြာလတ္, ျဗဟၼာနတ္၏အျဖစ္သု႔ိ၊

ဂတာ-ဤလူ႔ေျပမွ စုေတၾကလွ်င္, ခဏမေန, ကပ္ေရာက္ၾကရေလကုန္ျပီ၊

ေတ ဂုဏာ-နတ္ျဗဟၼာနန္း, ကပ္ခါျမန္းဖုိ႔, အစြမ္းေလာက္လုံ, ထုိကဲ့သုိ႔ ဂုဏ္တုိ႔သည္၊

မယွံပိ-ဘုရားအႀကိဳက္, တရားလိုက္၍, အားစုိက္ႏွစ္လုိ, ဤငါ့ကုိယ္မွာလည္း၊

သံ၀ိဇၨႏ္ၲိ-အျမဲမျပတ္, သတိခ်ပ္သျဖင့္, မလတ္ပုံေသ, ရွိၾကေပကုန္၏၊

ေမ-ငါ၏၊ ဂုဏ၀ႏၲတာ-သဒၶါ သီလ, မ်ားသုတႏွင့္, စာဂ ပညာ, စဥ္လာေလာက္လုံ, ဂုဏ္ေပါင္းစုံသူတုိ႔၏အျဖစ္သည္၊

အေဟာ၀တ-တမလြန္အေရး, ၾကံတုိင္ေအးဖုိ႔, ေလးေလးပင္ပင္, အစဥ္မ်ဳိးမွန္, ေၾသာ္.... အဖုိးတန္ေလစြတကား။



ဤသုိ႔ ဥဒါန္းက်ဴးကာ နတ္တုိ႔ကုိ သက္ေသအရာ၌ထားလ်က္ မိမိ၏ သူေတာ္ေကာင္းျဖစ္ပုံကုိ အာ႐ုံျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္ေနျခင္း သည္““နတ္ဥပုသ္””မည္၏၊ ဤျဗဟၼာ့ဥပုသ္ စသည္ကုိ ပုဗၺာ႐ုံတုိက္အမ ၀ိသာခါအား ဘုရားရွင္ ေဟာေတာ္မူသည္၊ တိတ္ၳိ တကၠဒြန္းတုိ႔ ေစာင့္ၾကေသာ နိဃဏၭဥပုသ္ တစ္မ်ဳိးလည္း ရွိေသး၏၊ အမ်ားႏွင့္ မဆုိင္၍ မေရးေတာ့၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔ ေစာင့္အပ္ေသာ ဥပုသ္ကား အရိယာဥပုသ္ ျဖစ္လွ်င္ျဖစ္, မျဖစ္လွ်င္ ေဂါပါလဥပုသ္သာ ျဖစ္ စရာရွိသည္။ [တိက အဂုၤတၱဳိရ္။]



"ဥပုသ္အက်ဳိး"

ဤသုိ႔ က်နစြာ ေစာင့္သုံးအပ္ေသာ အရိယ ဥပုသ္မ်ဳိး၏ အက်ဳိးမွာ ဇမ္ၺဴဒိပ္တစ္ကြ်န္းကုိ အုပ္စုိးရေသာ မင္း မိဖုရား အျဖစ္မ်ဳိးထက္ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားသည္ဟု ေဟာေတာ္မူ၏၊ မွန္၏၊ မင္းမိဖုရားအျဖစ္ျဖင့္ ဇမၺဴဒိပ္ကြ်န္းကုိ အုပ္စုိးရျခင္းမွာ လူ႔စည္းစိမ္မွ်သာျဖစ္၍ နတ္စည္းစိမ္ကုိ ေထာက္လွ်င္ ေအာက္က် ေနာက္က် ေသးႏုပ္လွေသး၏၊ ထုိစည္းစိမ္လည္း တစ္ဘ၀သာ၊ က်နစြာ ေစာင့္ထိန္းအပ္ေသာ ဥပုသ္၏အက်ဳိးကား လူမင္း, နတ္မင္းစည္းစိမ္ အၾကိမ္အမ်ားပင္တည္း၊ထုိ႔ေၾကာင့္ ေကာင္းမြန္ စြာ ေစာင့္ထိန္းအပ္ေသာ ဥပုသ္၏အက်ဳိးကုိ “ဇမၺဴဒိပ္တစ္ကြ်န္းလုံး အုပ္စုိးရ ျခင္းထက္ပင္ သာ၏””ဟု ေဟာေတာ္မူေပသည္။



"ေကာင္းစြာေစာင့္မွ အက်ဳိးရ"

ဥပုသ္ေစာင့္ရာ၌ ရွစ္ပါးသီလကုိ ေစာင့္႐ုံမွ်ျဖင့္ အက်ဳိးမ်ားသင့္သေလာက္ မမ်ားေသးပါ၊ သီလကုိ ေစာင့္ထိန္းျပီးေနာက္ မိမိစိတ္ကို စင္ၾကယ္သန္႔ရွင္းေနေအာင္ အားထုတ္ႏုိင္မွသာ အက်ဳိးရမ်ားပါသည္၊ [တိကအဂၤုတ္ၱရ, ဒုတိယပံ, မဟာ၀ဂၢ႒။]

ဥပမာ-ဦးေခါင္းကုိ တန္ဆာဆင္လုိေသာ အမ်ဳိးသမီး သည္ ဆံပင္ကုိ စင္ၾကယ္ေအာင္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရ၏၊ ေခါင္းမေလွ်ာ္ဘဲ ျဖီးလိမ္း ျပင္ဆင္လွ်င္ အနံ႔မေကာင္း၊ ထုိ႔အတူ သီလတန္ဆာျဖင့္ ဆင္ထားသူသည္ မိမိ၏စိတ္ကုိ ေလာဘ(တဏွာရာဂ) ေဒါသ-မာန္မာန-ဣႆာ-မစၧရိယ စေသာ ကိေလသာ အညစ္အေၾကး တု႔ိမွ စင္ၾကယ္ေအာင္ ျဗဟၼဥပုသ္ကုိျဖစ္ေစ, ဓမၼဥပုသ္ စသည္တုိ႔ တြင္ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကုိျဖစ္ေစ ေစာင့္သုံးႏုိင္မွသာ ရသင့္သမွ် အက်ဳိးကုိ အျပည့္အစုံရႏုိင္ပါသည္။


ထို႔ေၾကာင့္ နဂိုက ေလာဘႀကီးသူျဖစ္လွ်င္ ဥပုသ္ေစာင့္ရင္း ထိုေလာဘေၾကာင့္ ယခုဘ၀ ေတြ႕ခဲ့ (ေတြ႕တတ္ၾကေသာ)အျပစ္ကို လည္းေကာင္း, ေနာက္ဘ၀၌ အပါယ္ငရဲအထိျဖစ္ႏိုင္သည့္ အျပစ္ မ်ားကိုလည္းေကာင္း ဆင္ျခင္၍ ေလာဘနည္းေအာင္ အထူးႀကိဳးစား ၍ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ စသည္ကို ပြားမ်ားေနပါေလာ့၊ ထိုသို႔ ဥပုသ္ ေစာင့္ၿပီးေနာက္ ဥပုသ္ထြက္ေသာအခါလည္း ေလာဘေၾကာင့္ အမွားအယြင္း မရွိရေအာင္ ေန႔စဥ္သတိထားပါေလာ့၊ ဤသို႔ ႀကိဳးစား လွ်င္ မၾကာခင္ ေလာဘနည္းသူ (တဏွာရာဂနည္းသူ) ျဖစ္လာပါ လိမ္႔မည္၊ ေဒါသ - မာန - ဣႆာ - မစၧရိယ အားႀကီးသူမ်ားလည္း ဤနည္းအတိုင္း ႀကိဳးစားပါ။


"ႏြားေက်ာင္းသားဥပုသ္"

ထိုကဲ့သို႔ က်နစြာမေစာင့္ႏိုင္ဘဲ “ယေန႔ မည္သည့္ေနရာ၌ ႏြားမ်ား ေရေသာက္ၾက၏၊ နက္ျဖန္ မည္သည့္ ေနရာ ျမက္စား၍မည္သည့္ေနရာ၌ ေရေသာက္လိမ့္မည္” ဟု ႏြား ေက်ာင္းသား ၾကံစည္ျခင္းကဲ့သို႔ “ယေန႔ မည္သည့္စားဖြယ္ကို စား၍ နက္ျဖန္ မည္သည့္ စားဖြယ္စားေသာက္မည္” ဟု အစားအေသာက္ ႏွင့္ ေလာကီေရးရာကိုသာ ၾကံစည္ေနေသာ ဥပုသ္သည္ “ေဂါပါလ ဥပုသ္” (ႏြားေက်ာင္းသားဥပုသ္) မည္၏၊ ဤႏြားေက်ာင္းသားဥပုသ္ ကို လံုးလံုးအက်ိဳးမရွိဟု မဆိုရေသာ္လည္း အက်ဳိးမမ်ားလွဟု ေဟာ ေတာ္မူသည္။


"သတိေပးခ်က္"

ထို႔ေၾကာင့္ ႏြားေက်ာင္းသားဥပုသ္မျဖစ္ေစဘဲ အရိယဥပုသ္မ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစား၍ေစာင့္သံုးမွသာ ေလာက အက်ိဳး, သံသရာအက်ိဳး၂-ပါးစံုတိုးဖြယ္ရွိ၏၊ ယခုအခါ၌ကား ဥပုသ္ ေစာင့္ရင္း စားေသာက္ၾက,ေပ်ာ္ရႊင္ၾကသျဖင့္ စဥ္းစားတတ္သူအဖို႔မွာ စိတ္ပ်က္စရာ ေကာင္းလွသည့္အျပင္ ဘာသာျခားတို႔က မ်ားစြာ ေသာ ျမန္မာတို႔ ဥပုသ္ေစာင့္ပုံကို ၾကည့္ကာ “ဆင္ျခင္စဥ္းစားၪဏ္ မရွိေသာ လူမ်ိဳး” ဟု အထင္ေသးၾကေပလိမ့္မည္၊ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳး ဘာသာ အဆင့္အတန္းျမင့္ေရးကို ေတြးကာ စည္းကမ္းက်က် ဥပုသ္ေစာင့္ဖို႔ သတိေပးပါသည္။



(မဟာဂႏၶာ႐ံုဆရာေတာ္၏ ရတနာ့ဂုဏ္္ရည္က်မ္းမွ)